Bởi thế ngay từ
thá»i xa xÆ°a, con ngÆ°á»i đã dùng nấm, nhÆ°ng không phải mùa nà o trong năm
cÅ©ng có nấm để mà ăn, và để phục vụ nhu cầu hưởng thụ, con ngÆ°á»i đã
nghiên cứu và phát minh ra hình thái trồng nấm. Lúc đầu cũng đã có
nhiá»u trÆ°á»ng hợp chết do ngá»™ Ä‘á»™c nấm, nhÆ°ng chúng ta phải cảm Æ¡n há»
nhiá»u vì chÃnh há» là ngÆ°á»i Ä‘i tiên phong để cho con cháu chúng ta Ä‘á»i
sau.
Gà hầm nấm đông cô
Theo quan niệm văn hóa của ngÆ°á»i PhÆ°Æ¡ng Äông, thì
nấm Linh Chi là má»™t dược liệu cá»±c quý, ngÆ°á»i ta còn đồn đại rằng loại
nấm nà y còn có thể giúp cho ngÆ°á»i ta cải lão hoà n đồng. Nấm Linh Chi chỉ
má»c trong các khu rừng đại ngà n, và những loại nấm má»c trong các ngá»n
núi cao, mây mù che phủ quanh năm thÆ°á»ng được ngÆ°á»i Ä‘á»i săn lùng để
phục vụ mÆ°u đồ thâu lợi và quyá»n hà nh. Có lẽ vì má»c trên núi, hấp thụ
nước mưa, sương gió tự nhiên không hòa lẫn tạp chất cõi trần gian nên
nấm mang tÃnh thiêng liêng chăng?. NgÆ°á»i ta chỉ sá» dụng nấm Linh Chi
theo hình thức ninh trong các siêu thuốc, để sắc thuốc cho ngÆ°á»i bệnh
uống. Mà muốn có được một bát thuốc có đủ sự tinh túy của Linh Chi cũng
không dễ dà ng chỉ, với vô số quy định cấm đoán ngặt nghèo xoay quanh
món quà quý từ Thiên Nhiên nà y.
Nấm rơm xà o bách hợp
Ngược với nấm Linh Chi chỉ dùng cho gia đình vua
chúa, quan lại báºc cao và các tầng lá»›p già u có trong nhân gian, thì nấm
rÆ¡m lại được ngÆ°á»i Ä‘á»i sá» dụng rá»™ng rãi. Loại nấm dân dã nà y được từ
vua cho đến chà dân thÆ°á»ng ai cÅ©ng sá» dụng được cả. Nấm RÆ¡m tÃnh mát,
thanh nhiệt, giải độc.
Các bà hoà ng háºu, phi tần trong các cung đình thá»i
xa xÆ°a thÆ°á»ng dùng canh nấm rÆ¡m để giữ gìn là n da trắng trong, nhuáºn
hồng nhÆ° ngá»c. Hoà ng Thái Háºu Từ Hy của triá»u Thanh thÆ°á»ng dùng canh nấm
rÆ¡m và o má»—i mùa hè để giữ gìn nhan sắc của mình. Bà cÅ©ng thÃch ăn canh
nấu từ một loại măng rừng.
Ở Việt Nam, nấm rÆ¡m rất thông dụng, thÆ°á»ng là ở
những miá»n quê, sau những vụ gặt hái, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng chất rÆ¡m thà nh
đống trong sân, có thể dùng là m thức ăn cho trâu bò hoặc cũng dùng là m
nhiên liệu Ä‘un nấu phòng khi củi hiếm. Những đợt mÆ°a rà o nhiá»u đợt có
thể là môi trÆ°á»ng lý tưởng cho các loại nấm mà trong đó nấm rÆ¡m không
phải là ngoại lệ có cÆ¡ há»™i sinh sôi nảy nở mạnh. Chỉ và i ba chục phút lÃ
có ngay một mẻ nấm ngon là nh.
Ở miá»n quê, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nấu nấm rÆ¡m vá»›i miến
hoặc các loại quả để là m canh, ăn rất ngon và mát. Nấm có thể nấu với
thịt gà , thịt vịt Ä‘á»u ngon. Hoặc vá»›i những gia đình Æ°a chuá»™ng sá»± cầu kỳ,
thì ngÆ°á»i ta chuá»™ng loại nấm rÆ¡m còn Ä‘Æ°Æ¡ng búp, cắt bá» cuống, sau đó
khoét bá»›t ruá»™t, nhồi và o trong nấm rÆ¡m thịt heo bằm vá»›i miến và hà nh lá
thái chỉ, rồi Ä‘em hấp chÃn, là m món ăn trong các dịp cá»—, tiệc, lá»… lạt.
Nấm rơm còn có thể rắc với bột tà n mì hoặc bột nổi,
rồi Ä‘em chiên vá»›i dầu tháºt nóng, ăn vá»›i nÆ°á»›c mắm đâm á»›t tháºt cay má»›i
thú vị. Ở miá»n Nam, ngÆ°á»i dân thÆ°á»ng không sao quên nấm rÆ¡m trong món
súp cua, nồi súp cua ngon đến cách mấy mà thiếu nấm rơm thì cũng coi như
là mất đi cái ý vị của nó.
Mộc nhĩ hay nấm tai mèo là một chi nhánh khác của
há» nhà nấm. ThÆ°á»ng thì Ãt khi má»™c nhÄ© dùng trong các món xà o, mà thông
dụng nhất là món canh. NhÆ° canh khổ qua chẳng hạn, ngÆ°á»i ta băm thịt,
miến, nấm mèo cho tháºt nhuyá»…n rồi nhồi và o trong trái khổ qua sau đó thả
và o nồi canh, canh khổ qua ninh kỹ thì nÆ°á»›c canh má»›i ngon, ăn má»›i Ä‘áºm
Ä‘Ã cái vị đắng đót nhÆ°ng háºu ngá»t của nó. Trong món chả giò, ngÆ°á»i ta
thÆ°á»ng thái má»™c nhÄ© thà nh sợi dà i, Ä‘em trá»™n chung vá»›i thịt heo xắt hạt
lựu, tôm bạc thẻ, giò sống, củ cải, cà rốt... Cho các nguyên liệu trên
lên tấm bánh tráng má»ng, khéo tay cuá»™n tròn lại, rồi Ä‘em chiên vá»›i dầu
ăn cho giòn tạo thà nh món chả giò ngon không thể tả. Trong nồi chè tháºp
cẩm theo hÆ°Æ¡ng vị miá»n nam mà thiếu Ä‘i sá»± hiện diện của nấm mèo là coi
nhÆ° món ăn chÆ°a hoà n thà nh, vì cái vẻ giòn giòn, sần sáºt lạ cá»a miệng,
ăn nồi chè với nước cốt dừa mà không có vị thanh tao của nấm mèo thì
ngán lắm, không ai ăn nổi. Khác với nấm rơm là rau ăn trong ngà y, nấm
mèo có thể bảo quản dÆ°á»›i dạng khô nhiá»u ngà y mà vẫn không sợ bị hÆ°.
Nấm tay cầm
Ngoà i nấm mèo, còn có nấm hương, nấm mối, nấm trà m
là những loại nấm cÅ©ng rất được Æ°a chuá»™ng. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng dùng cây
xiên, xiên nấm thà nh từng xâu dà i, rồi đem nướng trên than hồng. Nấm
nÆ°á»›ng theo kiểu nà y rất thÆ¡m ngon, ăn và o còn cảm nháºn rõ nét vị ngá»t
ngà o của nấm. Ngoà i ra, cũng có một loại nấm mà không thể nà o thiếu sự
hiện diện trong đĩa salad tại các cỗ tiệc cưới, đó là nấm Tuyết. Món nấm
nà y chỉ thông dụng khi là m món salad, khi chế biến xong, ngÆ°á»i ta có
thể dùng ngay, ăn có vị sần sáºt, giòn và rất ngon. Gá»i nấm tuyết không
những ăn ngon, lạ miệng mà còn có tác dụng tiêu hoá dầu mỡ tốt trong bữa
ăn. Nấm Äông cô, mặc dù không thông dụng mấy, xong vá»›i món “Gà hầm nấm
Äông Cô†thì món ăn thi vị biết nhÆ°á»ng nà o, cả con gà được Ä‘em là m
sạch lông, mổ moi cẩn tháºn, rồi nấu chung vá»›i nấm. Khi gà chÃn tá»›i, vá»›t
gà ra ngoà i chặt miếng lớn. Nước dùng gà có thể cho thêm hạt sen, các
loại củ nấu chung vá»›i thịt gà xé sợi, ta sẽ có tô canh nấm Äông Cô nấu
thịt gà thÆ¡m ngon tuyệt vá»i.
Nấm mèo chÆ°ng thịt gÃ
Không những dùng để ăn, mà nấm còn có công dụng
giải Ä‘á»™c khá tốt. Khi bị ngá»™ Ä‘á»™c thức ăn, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng xay nát nấm
rÆ¡m rồi vắt ép lấy nÆ°á»›c cốt cho bệnh nhân uống. Uống và o sẽ chóng khá»i
bệnh. Những ngÆ°á»i bị chứng biếng ăn, có thể nấu gạo vá»›i nấm rÆ¡m thà nh
món cháo loãng, ăn kèm vá»›i chút muối mè, có thể kÃch thÃch ngÆ°á»i bệnh
biếng ăn lấy lại cảm giác thèm ăn, và giúp ăn cơm ngon miệng hơn. Nấm
rơm nếu dùng không hết có thể muối là m dưa chua dùng lâu dà i, ăn lạ
miệng, và rất mát.
Câu chuyện vá» nấm xoay quanh Ä‘á»i sống ẩm thá»±c con ngÆ°á»i tồn tại mãi, vÃ
dù ở ná»n văn minh nà o thì nấm vẫn là ngÆ°á»i bạn đồng hà nh tốt nhất của
con ngÆ°á»i.
(Theo sưu tầm)
Top