Nhiệt miệng: Bệnh của mùa nắng nóng

Những ngày nắng nóng, thời tiết bên ngoài kèm một số thực phẩm mùa hè dễ gây nhiệt dẫn đến lở miệng là điều khó tránh khởi. Số trẻ bị lở miệng đến các phòng khám tăng cao. Một số thống kê cho thấy, có khoảng 20% dân số bị nhiệt miệng thường xuyên. Nhiệt miệng khôn gphải là một bệnh nặng nhưng gây khó chịu, đau đớn, bất tiện cho người bệnh khói, ăn uống và vệ sinh răng.

Đặc điểm của nhiệt miệng

Biểu hiện bệnh bắt đầu thường là bên trong miệng xuất hiện những mụn nÆ°á»›c nhỏ hình tròn hoặc bầu dục, đường kính từ 2 - 10mm, bờ rõ rệt, đáy màu vàng nhạt, chung quanh sÆ°ng đỏ, có má»™t đường viền màu đỏ tÆ°Æ¡i, trên có má»™t lá»›p trắng. Những mụn này dá»… vỡ, để lại má»™t vết loét nông ở niêm mạc miệng, bờ rõ rệt, rất Ä‘au và xót khi nói và ăn các chất mặn, uống nÆ°á»›c nóng… NÆ¡i xuất hiện các vết loét thường là ở mặt trong của má, lợi hay đầu lưỡi...

Ðặc Ä‘iểm căn bệnh là lành tính, không gây sốt, không gây sÆ°ng hạch vùng lân cận, chỉ kéo dài khoảng 2 tuần rồi tá»± khỏi, không để lại sẹo. Tuy nhiên, nếu không được chăm sóc đúng cách, vết loét có thể bị viêm cấp, tấy đỏ và rất Ä‘au, thậm chí gây sốt và nổi hạch tại góc hàm.

Theo quan điểm của y học hiện đại, chứng lở miệng do nhiều nguyên nhân gây nên: có thể là vi khuẩn, virus, hay do sự phản ứng của khoang miệng với thành phần hóa học nào đó trong kem đánh răng. Chế độ ăn thiếu acid folic ở phụ nữ mang thai cũng có thể gây lở miệng. Tình trạng thiếu dinh dưỡng hoặc dinh dưỡng không đúng cách, dẫn đến cơ thể thiếu các vi chất dinh dưỡng như: vitamin A, C, B2, PP, B6, B12, kẽm, protein... làm giảm sức đề kháng của cơ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển và gây bệnh.

Theo Đông y, nhiệt miệng phát sinh có thể do:

- Hỏa Ä‘á»™c, nhiệt Ä‘á»™c ở tỳ, vị. Do cảm phải nhiệt Ä‘á»™c từ bên ngoài nhÆ° nắng nóng… xâm nhập vào tỳ, vị. Hỏa Ä‘á»™c, nhiệt Ä‘á»™c bốc lên sinh lở loét, Ä‘au nóng rát, miệng hôi, khô miệng, lưỡi đỏ. Đông y gọi là khẩu sang.

- Thấp nhiệt ở tỳ, vị. Do ăn uống nhiều chất béo, cay, khó tiêu… nhiệt Ä‘á»™c cá»™ng vá»›i tân dịch (nÆ°á»›c miếng) ở miệng, lâu ngày nung đốt niêm mạc miệng, lưỡi (gọi là thấp nhiệt) gây nên những vết loét, nứt nẻ, những đám nấm trắng ở miệng lưỡi, dân gian quen gọi là đẹn, tÆ°a lưỡi… Đông y gọi là nga khẩu sang (lở loét, sần sùi giống miệng con vịt), tuyết khẩu (vì miệng có màu trắng (của nấm) giống nhÆ° tuyết).

Thường điều trị với 2 dạng là thuốc uống trong và thuốc bôi ngoài.

Thuốc uống trong

- Ngậm chất chát trong miệng, chất chát có tính sát trùng và làm săn da. Tốt nhất là ngậm nước trà tươi, trà đen đặc, quả sung, rau dấp cá, húng chanh (tần dày lá), vỏ xoài… có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus, làm săn da, trừ thấp nhiệt ở bộ tiêu hóa, khử mùi hôi.

- Khế tươi 2 - 3 quả, giã nát, đổ ngập nước sôi vào đun sôi một lúc, chờ khi thuốc nguội thì ngậm và nuốt dần, ngậm nhiều lần trong ngày. Lựa loại khế chua, giúp sinh tân dịch nhiều hơn, thanh nhiệt cũng tốt hơn khế ngọt.

Nhiều năm qua, chúng tôi thường dùng một số bài thuốc đơn giản nhưng có hiệu quả như sau:

Cỏ má»±c: rá»­a sạch, chỉ lấy lá, giã nát, ép lấy nÆ°á»›c cốt, hòa vá»›i ít mật ong. Dùng bông thấm thuốc bôi vào chá»— sÆ°ng Ä‘au, lở loét. Ngày bôi 2 - 3 lần.

Cỏ má»±c tính mát, có tác dụng thanh nhiệt. Màu Ä‘en của vị thuốc thuá»™c thủy, dùng để thanh nhiệt tả hỏa (viêm nhiệt, sÆ°ng lở loét). Kết hợp vá»›i mật ong vừa có tính sát trùng, vừa có tính thẩm thấu, hút chất nÆ°á»›c ở vết thÆ°Æ¡ng khiến cho vi khuẩn, nhất là nấm không có Ä‘iều kiện phát triển. Vì vậy, dân gian có kinh nghiệm dùng bài thuốc này chữa đẹn, đẹn vôi, tÆ°a lưỡi của trẻ nhỏ, có công hiệu tốt.

Lá bù ngót: rá»­a sạch, chỉ lấy lá, giã nát, ép lấy nÆ°á»›c cốt, hòa vá»›i ít mật ong. Dùng bông thấm thuốc bôi vào chá»— sÆ°ng Ä‘au, lở loét. Ngày bôi 2 - 3 lần. Có tác dụng giống nhÆ° cỏ nhọ nồi.

Lục nhất tán: hoạt thạch 6 phần, cam thảo 1 phần, trá»™n vá»›i mật ong cho sền sệt, dùng bông thấm thuốc bôi vào chá»— sÆ°ng Ä‘au, lở loét. Ngày bôi 2 - 3 lần.

Bài thuốc này dùng cho trẻ nhỏ rất thích hợp. Hoạt thạch thanh nhiệt, tả hỏa; cam thảo giải nhiệt Ä‘á»™c; 2 vị này phối hợp, là bài thuốc Đông y thường dùng để trị các chứng thá»­ nhiệt (nắng nóng vào mừa hè) gây miệng lưỡi viêm, loét, họng Ä‘au… Kết hợp vá»›i mật ong, càng tăng tác dụng sát trùng, giải Ä‘á»™c, tiêu viêm.

Thuốc đắp ở chân: ngô thù du, tán bá»™t nhuyá»…n. Má»—i lần dùng 8g (2 thìa cà phê thuốc bá»™t), cho vào má»™t cái chén, dùng dấm nấu cho sôi, đổ dần dần vào bá»™t thuốc, quấy đều cho đến khi thành dung dịch sền sệt là được. Dùng dung dịch thuốc này, bôi vào giữa lòng bàn chân, rồi dùng băng băng lại, để khoảng 2 giờ thì gỡ ra. Ngày làm 1 lần vào buổi tối càng tốt.

PhÆ°Æ¡ng pháp đắp ngô thù du ở lòng bàn chân, Đông y gọi là cách “dẫn hỏa hạ hành”. Hỏa ở đây là nhiệt Ä‘ang làm lở loét, viêm sÆ°ng ở miệng, lưỡi. Khi hỏa nhiệt ở miệng lưỡi bị thuốc ngô thù du dẫn xuống, sẽ làm cho miệng lưỡi hết sÆ°ng và khỏi. Có nhiều khi hiệu quả đến má»™t cách nhanh chóng không ngờ.

Để ngăn ngừa chứng lở miệng, nên ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất để nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Những người bị lở miệng tái phát quá nhiều và khó lành cần đi khám để phát hiện và điều trị từ các bệnh nguyên nhân, chẳng hạn như luput ban đỏ hệ thống.

Theo Lương y HOÀNG DUY TÂN