Thị trường nấm linh chi: huyền thoại và sự thật

Nấm linh chi (NLC) là một dược liệu cực quý, xếp trên cả nhân sâm. Trong truyền thuyết, NLC ngàn năm có khả năng cải tử hoàn sinh, những nghiên cứu gần dây cho thấy NLC cải thiện chức năng gan, có tác dụng tốt lên hệ tim mạch, giúp ăn ngon, ngủ ngon, chống khối u… từ huyền thoại, NLC bước ra thị trường và trở thành một thứ dược liệu thân thuộc với người tiêu dùng, có khi nó còn bị… tầm thường hóa.

Phong phú các loại NLC

Tại chợ Đông - Nam dược Q.5, TP.HCM, NLC được chứa trong những bao tải, giỏ nhựa, có đủ loại với những giá khác nhau.

Nấm linh chi được sơ chế ngay lề đường, trông giống như những khúc củi.

NLC trong nước bán nhiều tại đây chủ yếu là của Trung tâm Nghiên cứu NLC và nấm dược liệu (Trung tâm NCLC&NDL).

Thạc sÄ© Cổ Đức Trọng (Trung tâm NCLC&NDL) cho biết, năm 1987 ông cùng má»™t số người tìm được cây NLC tím rất quý tại vùng Bảo Lá»™c, Ä‘Æ°a nó về phân lập và trồng đại trà. Còn 2 loại NLC Nhật Bản là do Trung tâm Dược Lingzhi General Institute Co., LTD tặng má»™t số cây nấm giống Nhật Bản để trồng đại trà. Cứ 3 tháng/lần, cácchuyên gia Nhật lại sang trang trại của Trung tâm để xem xét kỹ thuật trồng trọt và lấy mẫu nấm về Nhật xét nghiệm. Năm 1994, giáo sÆ° Takashi (chuyên gia hàng đầu về NLC của Nhật Bản) cùng ông Ida (thợ cả, quản lý 50 trại trồng nấm của Nhật Bản) sang Trung tâm đánh giá lần cuối, để rồi sang năm ký hợp đồng mua NLC của Trung tâm tiêu thụ tại thị trường Nhật Bản và Mỹ. CÅ©ng từ đó, NLC nguồn gốc Nhật Bản xuất hiện tại thị trường Việt Nam.

Ngoài ra, từ năm 2000, các nhà trồng nấm bào ngư và nấm mèo tại TP.HCM cũng như một số tỉnh bắt đầu trồng NLC Việt Nam. Các tỉnh phía Bắc trồng từ nguồn giống do Viện Di truyền nông nghiệp nhập về từ Trung Quốc.

Đắt nhất hiện nay là NLC Hàn Quốc, giá từ 1,2-2,5 triệu đồng. “Bèo” nhất là NLC hoang lấy từ rừng về. Một chủ cửa hàng dược liệu trên đường Hải Hượng Lãn Ông, Q.5 cho biết: “NLC rừng chữa bệnh gan rất tốt, giá tùy loại từ 60.000 -100.000 đồng/kg”. NLC không chỉ bán ở chợ thuốc mà nó còn được bày bán ở nhiều siêu thị, thường đuợc đóng từng bịch từ 50- 500g. NLC cũng được bán nhiều dưới dạng viên nang, trà, kẹo… Hiện nay, có 3 hãng của Nhật Bản có mặt tại Việt Nam bán viên nang linh chi với giá rất cao, 1,6 triệu đồng/hộp 60 viên. Một hãng mỹ phẩm của Nhật làm kem dưỡng da có tinh chất NLC bán với giá 2,5 triệu đồng/hộp. Các loại sản phẩm trà hòa tan, viên nang, viên bao đường, cốm, bào tử linh chi… của Hồng Kông, Trung Quốc, Úc cũng hiện diện ở thị trường Việt Nam và có giá cao ngất ngưỡng.

Thực - giả lẫn lộn

Má»™t chủ cá»­a hàng dược liệu ở Chợ Lá»›n, Q.6 nói: “Trừ má»™t số NLC được trồng ở vài trang trại có uy tín thì chất lượng còn đảm bảo, những thứ khác tụi tui cÅ©ng không rõ, nhập vào giá nào thì bán theo giá đó, có lời chút đỉnh”. Khi chúng tôi hỏi có NLC nhập về từ Nhật Bản không, các chủ cá»­a hàng đều nói không có, chỉ có loại NLC Nhật Bản được trồng ở Việt Nam. Nguyên do là NLC Nhật Bản có giá quá cao, khoảng 8 triệu đồng/kg. Vậy mà má»™t số nÆ¡i rao bán NLC Nhật Bản vá»›i giá chỉ 600.000-700.000/kg. Được biết, loại hàng này thá»±c chất là NLC Việt Nam được trồng ở những trang trại không nắm vững kỹ thuật, nên hình thức xấu, chất lượng kém, khó bán nên định chÆ¡i trò lừa đảo, bán được ít nhÆ°ng bù lại có giá cao.

Một vài công ty trong nước lại đóng gói NLC Trung Quốc đã được xắt lát hoặc còn nguyên, rồi dán nhãn mác công ty mình để bán với giá 400.000- 750.000 đồng/kg. Thậm chí có công ty còn đóng gói loại này bán với cái tên NLC Nhật Bản.

Nhiều loại NLC nhập từ Trung Quốc về có chất lượng kém, thậm chí bị coi là “rác dược liệu”. Loại này thường bị mọt đục, có nấm bệnh dá»… gây dị ứng cho người uống.

NhÆ°ng đáng sợ nhất là các loại nấm được cho là NLC thu lượm ở trong rừng tá»± nhiên. Các cá»­a hàng dược liệu trên các con đường Hải Thượng Lãn Ông, Triệu Quang Phục, Phùng HÆ°ng… ở Chợ Lá»›n, TP.HCM, đều có những bao NLC rừng. Nấm to nhỏ khác nhau và thoạt nhìn trong chúng nhÆ° khúc gá»— mục. Chất lượng nấm không có nghÄ©a càng lâu năm càng quý, vì nhÆ° vậy chúng dá»… biến thành gá»—, mất hết các hoạt chất quan trọng. NLC ngàn năm chỉ là huyền thoại nói lên sá»± quý hiếm, chứ không phải nó đã có ngàn tuổi (cÅ©ng không phải ngàn năm má»›i có má»™t lần nhÆ° má»™t số người giải thích). HÆ¡n nữa, các loại nấm rừng này Ä‘a phần không phải là NLC, thật - giả chỉ có các chuyên gia má»›i biết (hoặc xét nghiệm bằng máy móc).

Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng NLC và hàm lượng má»™t số hoạt chất, nhÆ° acid ganoderic, nhÆ°ng hiện Việt Nam vẫn chÆ°a có mẫu chuẩn của các chất này để làm phân tích, xét nghiệm. Vì vậy, chất lượng NLC vẫn còn bị thả nổi.

Hiện nay, lượng tiêu thụ NLC ở Việt Nam hàng năm là 70 tấn. Trong đó, lượng NLC nhập về từ Trung Quốc khoảng 36 tấn, từ Hàn Quốc khoảng 7 tấn, số còn lại do trong nước sản xuất. Dự báo đến năm 2010, lượng NLC tiêu thụ tại Việt Nam lên 100 tấn/năm. Vì vậy, bên cạnh khuyến khích các trang trại trong nước trồng NLC, các ngành chức năng cần có biện pháp kiểm soát chất lượng loại dược liệu này.

Nguyá»…n HÆ°ng

Theo SK&ĐS